Oficjalna strona Komitetu Obchodów 330. Rocznicy Wiktorii Wiedeńskiej

Imperium osmańskie od chwili swojego powstania opierało się na podbojach. Na przestrzeni wieków kolejne państwa były najeżdżane i podbijane przez sułtanat turecki. Turcy w czasie swoich podbojów dokonują krwawych rzezi, część uwięzionych biorą w jasyr.

W XIV wieku Turcy opanowują Bizancjum, Bułgarię, Albanię i Serbię. W XVI wieku zdobywają cześć Węgier. Księstwa Naddunajskie (Wołoszczyzna i Mołdawia) zostają zmuszone do uznania tureckiej zwierzchności. W wyniku wojny prowadzonej z Wenecją ostatecznie w 1669 roku zdobywają Kretę. W 1621 roku praktycznie wygrywają prowadzoną z Polską bitwę pod Chocimiem, w wyniku której zyskują zwierzchnictwo nad Mołdawią. Polska osłabiona wojnami ze Szwecją, Rosją i Kozakami traci pokojem w Buczaczu w 1672 roku na ich rzecz Kamieniec Podolski i Podole. W 1673 roku w drugiej bitwie pod Chocimiem, w której siłami Rzeczpospolitej dowodzi hetman wielki koronny Jan Sobieski, Osmanowie ponoszą klęskę. Bitwa chocimska kończy się pełnym zwycięstwem Rzeczypospolitej, nie przynosi ono jednak przełomu w wojnie i nie doprowadza do odzyskania Kamieńca Podolskiego. Natomiast wzrasta niepomiernie prestiż Rzeczypospolitej w Europie, a zwłaszcza respekt dla hetmana Jana Sobieskiego u Turków, którzy odtąd nazywają  Sobieskiego „Lwem Chocimskim”. W 1676 r. po wygranej przez Sobieskiego bitwie pod Żurawnem Rzeczpospolita odzyskuje część ziem (bez Kamieńca Podolskiego), jednak w 1678 traci Czehryń. W 1682 roku wybucha w austriackiej części Węgier (obecnej Słowacji) powstanie anty-habsburskie. Turcy, zajmujący pozostałą część Węgier, starają się je wykorzystać podejmując przygotowania do nowej wielkiej wyprawy wojennej w stronę Austrii.


1683 rok - armia turecka zbiera siły by podbić Europę, po podbojach w centrum Europy kolejną zdobyczą ma być Rzym z Watykanem

1 kwietnia - po nieudanych negocjacjach prowadzonych przez dyplomację polskiego króla Jana III Sobieskiego z Imperium Osmańskim – zawarto przymierze z Austrią i państwem habsburskim przeciwko Osmanom. Rosja nie była zainteresowana. Francja zaś sprzyjała państwu Osmańskiemu. W traktacie ustalono, że w obliczu zagrożenia któregokolwiek z miast (Kraków albo Wiedeń), druga strona pośpieszy na pomoc oraz że utrzymanie wojsk polskich opłacą cesarz austriacki (cesarz wywiązał się z tego tylko częściowo) i papież. Gwarantem traktatu zostaje Innocenty XI.

Wielka armia osmańska wyrusza do Belgradu pod wodzą sułtana Mehmeda IV. Tam dołączają siły z pobliskich prowincji. Wodzem wyprawy zostaje wielki wezyr Kara Mustafa. Armia wyrusza na Węgry.

Do ostatniej chwili nie jest jasne, czy ostateczne uderzenie zostanie skierowane przeciwko Polsce, czy Austrii. Sytuacje jeszcze pogarsza fakt, iż do armii tureckiej dołączają Tatarzy, którzy wcześniej obozowali pod Kamieńcem Podolskim, szachując Rzeczpospolitą. Ostatecznie na cel ataku wybrany zostaje Wiedeń.

W stolicy Austrii wybucha panika. Do wszystkich sojuszników wystosowano apel o pomoc. Wystraszony cesarz opuszcza kraj.

10 lipca - pod murami austriackiej stolicy staje armia składająca się z blisko 140 000 ludzi (w ocenie Jana III Sobieskiego po bitwie armia osmańska liczyła około 180 000). Niemniej jednak była to największa armia, jaką państwo osmańskie zmobilizowało w XVII wieku.

14 lipca – cesarz austriacki Leopold I Habsburg opuszcza Wiedeń udając się do bawarskiej Pasawy (niem. Passau), gdzie zamieszkuje w pałacu biskupim. W Pasawie czczony jest obraz Matki Bożej, Maria Hilf! – Matki Bożej wspomożenia wiernych. Przed cudownym obrazem modli się wysłannik papieski na dwór cesarski, kapucyn Marek z Aviano.

16 lipca – Turcy wypierają z okolicy wojska austriackie i otaczają miasto oraz rozpoczynają przygotowania blokujące ewentualne ruchy Austriaków.
            – do polskiego króla Jana III Sobieskiego z namowy mocy legata papieskiego bł. Marka z Aviano OFMCap przybywa posłaniec cesarski z prośbą o odsiecz.

18 lipca – Sobieski wyrusza z całym dworem z Warszawy do Krakowa na zgrupowanie swojej armii. Przed wyprawą modli się wraz z Królową Marią Kazimierą, rycerstwem i wiernym ludem kolejno w kościołach Warszawy, na Jasnej Górze, w Krakowie i w Piekarach Śląskich, prosząc Boga za wstawiennictwem Matki Bożej i świętych polskich o zwycięstwo.

10 sierpnia – Sobieski w Katedrze na Wawelu, gdzie przed ośmiu laty został namaszczony na króla, uczestniczy w Mszy św. pontyfikalnej, którą w asyście biskupów odprawia Nuncjusz Papieski.

13 sierpnia – Król i Królowa rozpoczynają pielgrzymkę po kościołach Krakowa, do grobów świętych. Trasa biegnie od kościoła świętych. Piotra i Pawła, gdzie przechowywane są relikwie św. Stanisława Kostki, do kościoła oo. Dominikanów z grobem św. Jacka, poprzez kościół oo. Franciszkanów z relikwiami bł. Salomei i kolegiatę uniwersytecką św. Anny słynnej z grobu św. Jana Kantego, profesora Almae Matris, gdzie onegdaj student Janek jako ministrant do codziennej Mszy św. Trasa pielgrzymki kończy się w kościele mariackim Najświętszej Maryi Panny nabożeństwem do Matki Bożej Loretańskiej, do której nota bene szczególne nabożeństwo miał lud wiedeński. Dwa dni później Król Jan III modli się wraz z rodziną i synem Jakubem, którego szykował na swego następcę u Matki Bożej na Piasku.

Dawny profesor Janka z jego czasów studenckich Wojciech Dąbrowski przepowiada królowi Janowi zwycięstwo w bitwie na dzień 12 września.

15 sierpnia – Jan III Sobieski udaje się do Zwierzyńca, skąd wyruszy pod Wiedeń. Po drodze wstępuje do eremu kamedulskiego n Bielanach. Jana Sobieskiego żegna rajca Sieszkowski. W kraju zostaje do obrony  jedynie 7 tys. żołnierzy pod dowództwem kasztelana krakowskiego Andrzeja Potockiego.

Dla przyspieszenia marszu wojsko udało się dwiema drogami. Lewa kolumna hetmana polnego koronnego Mikołaja Sieniawskiego wyruszyła na Bielsko i Żywiec. Natomiast kolumna prawa dowodzona przez hetmana wielkiego koronnego Stanisława Jabłonowskiego szła drogą w kierunku Tarnowskich Gór. Obydwie kolumny połączyły się w Mikułowie za Brnem.

20 sierpnia – król Jan III wyrusza do Tarnowskich Gór, gdzie dokonuje przeglądu zgromadzonych tu formacji wojskowych. Po drodze w Piekarach Śląskich modli się o zwycięstwo przed obrazem Matki Bożej.

22 sierpnia – Sobieski żegna się z Królową Marysieńką, która wraca do Krakowa nie czekając na spóźniających się Litwinów wyrusza na Wiedeń. Królowi towarzyszy najstarszy syn, Jakub.

Z powodu zwłoki i nadziei, że do wojny nie dojdzie mobilizacja Austriaków jest spóźniona. Ogółem ich wojska liczą 32 000 żołnierzy. Głównym dowódcą zostaje książę Karol Lotaryński. Dodatkowo armię cesarską wspiera 3-tysięczny korpus zaciężnych wojsk polskich pod wodzą Hieronima Lubomirskiego, zwerbowanych na terenie Polski. Na ochotniczy nabór tych oddziałów zgodził się król Polski.
Kara Mustafa zamierza zaskoczyć przeciwnika.

Wiedeń jest miastem silnie ufortyfikowanym. Obrona miała do dyspozycji 11 tysięcy żołnierzy, prawie 5 tysięcy straży miejskiej oraz mocną artylerię. Wiedząc to Turcy natychmiast rozpoczęli roboty ziemne, które miały doprowadzić do osłabienia wszelkich fortyfikacji.

Mimo odpierania dwumiesięcznych nieustannych szturmów Turcy szykują się do zdobycia murów i zajęcia miasta. Po dwóch miesiącach oblężenia liczebność obrońców spadła z początkowych 18 tysięcy do niespełna 5 tys. żołnierzy.

Wojska polskie docierają do miejsca koncentracji na prawym brzegu Dunaju.

4 - 9 września - Turcy znaleźli się w odległości strzału z rusznicy od cesarskiego zamku. Wiadomość o nadejściu posiłków z Polski podtrzymuje morale obrońców.

Sobieski pod Wiedniem koncentruje wszystkie wojska sprzymierzone na prawym brzegu Dunaju.

6-8 września – wojska sprzymierzone koncentrują się na prawym brzegu rzeki równinach pod Tulln, 40 km na północny zachód od Wiednia. Rankiem o godz, 5 w dniu 8 września przed przeprawą przez Dunaj legat papieski bł. Marek z Aviano odprawia Mszę św., do której jako ministrant służy sam Sobieski.

Jan III Sobieski przejmuje komendę nad całością wojsk austriackich, niemieckich i polskich, liczących łącznie blisko 70 tysięcy żołnierzy (w tym 31 tysięcy jazdy). Przyjęty został jego plan operacyjny.

Wojska austriacko-habsburskie otrzymały rozkaz nacierania na Turków poprzez pagórkowaty teren wzdłuż prawego brzegu Dunaju. Ich głównym zadaniem było angażowanie jak największych sił przeciwnika i spychanie go wprost w kierunku broniącego się w oblężeniu Wiednia.

Całość polskich wojsk koronnych, w tym 14 tys. jazdy, król Sobieski prowadzi skrycie, korzystając z miejscowych przewodników węgierskich, drogą okrężną, przez bezdroża Lasu Wiedeńskiego, skąd Turcy nie spodziewają się ataku.  

10 września – tymczasem w Krakowie ordynariusz diecezji Jan Małachowski zarządza czterdziestogodzinne nabożeństwo, które ma zakończyć się w dniu 12 września procesją z katedry wawelskiej do kościoła Mariackiego.

9 – 11 września - przeprawa wojsk sprzymierzonych, w szczególności armii polskiej, wielkiej masy ludzi i koni, objuczonych rozebranymi 26 armatami przez leśne gęstwiny, trwa dwa dni.

Znajdował się tam rozległy teren doliny rzeczki Wiedenki, opadający łagodnie w kierunku oblężonego Wiednia. W winnicach porastających stoki ukrywały się oddziały janczarów. Król kazał więc generałowi Kątskiemu wysunąć do przodu piechotę i artylerię celem oczyszczenia terenu. Po kilkugodzinnej walce piechurzy Zbrożka wyparli wojska tureckie i otworzyli drogę kawalerii.

Kolejną decyzją Sobieskiego było wysłanie chorągwi husarskiej porucznika Zbierzchowskiego na rozpoznanie terenu, czy nie kryje rowów, wilczych dołów, aproszy itp. Chorągiew przebiegła cwałem między stanowiskami tureckimi, prowadząc do ich dezorganizacji, ale i ponosząc duże straty. Rozpoznanie potwierdziło dane wywiadowcze, że szarża jazdy z tej strony jest możliwa.

7 i 9 października – dwie bitwy pod Parkanami, w pierwszej oddziały polsko-habsburskie zostały zaskoczone, nawet życie króla Jana było zagrożone i tylko poświęcenie polskiego rajtara Jędrka ocaliło go od śmierci; w drugiej wojska sprzymierzone zadały Turkom broniącym północnych Węgier druzgocącą klęskę. Droga do wyzwolenia Węgier stała otworem.

Niestety sprzeciw austriacki wobec planów Sobieskiego nie pozwolił połączonym armiom koalicji wyzwolić krajów korony św. Stefana, co mogłoby się udać w ciągu kilku miesięcy, gdyż siły tureckie były całkowicie rozbite.
Ofensywa Jana III przeciw Państwu Osmańskiemu w Europie kończy się klęską Turków, którzy od tej pory przechodzą do defensywy i przestają stanowić zagrożenie dla chrześcijańskiej części Europy, a wielki wezyr Kara Mustafa, za nieudaną wyprawę i przegraną bitwę wiedeńską zostaje z rozkazu sułtana uduszony.

23 grudnia – Sobieski spod Wiednia staje we Floriańskiej Bramie w Krakowie, witany z wielkim aplauzem przez całe miasto.

1699 rok – podpisanie pokoju w Karłowicach, na mocy którego Rzeczpospolita odzyskuje ziemie utracone w poprzedniej wojnie z Turcją (z lat 1672-1676) wraz z twierdzą w Kamieńcu Podolskim.

Od tej chwili, jak Europa długa i szeroka, na cześć króla polskiego powstaje poezja opiewająca jego wielkość. Ocalone przed nawałą Islamu państwa, austriackie i niemieckie wzmagają wewnętrzną walkę w Rzeczypospolitej zakrojoną na jej osłabienie.

Bibliografia:
- Michał Rożek: Zwyciestwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Echa Wiktorii. Kraków: Petrus, 2008
- Ewa J.P. Storożyńska, Jozef Maria Bartnik SJ: Matka Boża Zwycięska. Cuda Maryi w historii Polski i świata. Kraków: Wydawnictwo AA, 2012
- Wikipedia.pl